τοπογραφία |
χάρτης |
Η ονομασία "Βριληττός" συναντάται σε κείμενα του Θουκυδίδη, του Ηροδότου και του Στράβονος. Προέρχεται από τα συνθετικά "βρι=ισχυρός" εκ του ρήματος "βριάω-βριώ=έχω ισχύ, σφύζω από δύναμη" + "λη" από το "λάας=πέτρα, λίθος" και την πελασγική κατάληξη "τος". Η ονομασία πιθανώς να προέρχεται και από το "βρι=γεμάτο" εκ του ρήματος "βρίθω=σφύζω από, είμαι γεμάτος" και "λη" από το "λάας=πέτρωμα ή μάρμαρο".Το βουνό αποκαλείτο τοιουτοτρόπως λόγω των ισχυρών λευκών πετρωμάτων και των καλαίσθητων μαρμάρων που εξορύσσονταν από αυτό και που χρησιμοποιήθησαν στην κλασική εποχή για τα μνημεία της Ακροπόλεως (καθώς και για τα μοντέρνα κτίρια του 19ου αιώνα στην Αθήνα). Από το βουνό πηγάζει μεγάλος χείμαρρος που διατρέχει την πόλη, τον οποίο αποκαλούσαν οι Χαλανδραίοι "Βριλησσό Ποταμό", το σημερινό Ρέμα Χαλανδρίου. Ο χείμαρρος κληροδότησε το όνομα "Βριλήσσια" σε άτυπη συζήτηση των παλαιών κατοίκων.
συγκοινωνιακή σύνδεση
Τα Βριλήσσια τυγχάνουν μιας σύγχρονης και ολοκληρωμένης συγκοινωνιακής υποδομής συνδεόμενα με το σιδηροδρομικό αλλά και το οδικό δίκτυο της Αττικής. Στη δυτική είσοδο καθίστανται προσβάσιμα από το Σταθμό Πεντέλης του Προαστιακού Σιδηροδρόμου και στην ανατολική από το μεγάλο κόμβο Προαστικού-Μετρό Δουκίσσης Πλακεντίας, στις εξόδους 12 και 13 αντίστοιχα της Αττικής Οδού. Το συγκοινωνιακό δίκτυο επιτρέπει την άμεση σύνδεση του συνοικισμού με το συγκρότημα του Βορείου Τομέως στα δυτικά, αλλά και την πρόσβαση στην Παλλήνη στα ανατολικά. Από μελλοντικές επεκτάσεις του Μετρό και του Προαστιακού αναμένεται η περιοχή να ευνοηθεί ακόμα περισσότερο, συνδεόμενη με Ραφήνα και Πειραιά.
Ο εξωτερικός οδικός δακτύλιος των Βριλησσίων σχηματίζεται από τις Λεωφόρους Πεντέλης-Αναπαύσεως-Ηρακλείτου-Αττικής, ενώ στον εσωτερικό ιστό ολοκληρώνεται ο ποδηλατικός δακτύλιος 25ης Μαρτίου-Εθνικής Αντιστάσεως-Μπακογιάννη-Μακεδονίας. Η περιοχή εξυπηρετείται από τις διερχόμενες λεωφορειογραμμές Χαλανδρίου-Πεντέλης του ΟΑΣΑ, αλλά και από το αμαξοστάσιο της Πλακεντίας με γραμμές προς Μεσόγεια και Ανατολική Αττική. Σημαντικοί οδικοί άξονες θεωρούνται επίσης η αναβαθμισμένη Λεωφόρος Σισμανογλείου η οποία παρέχει πρόσβαση στο Σισμανόγλειο Νοσοκομείο, ενώ η Αγίου Αντωνίου αποχαρακτηρίστηκε από δρόμος ταχείας κυκλοφορίας σε τοπική οδό μετά την επέκταση του οικιστικού ιστού των Βριλησσίων στην περιοχή της Πλακεντίας. Με τη διάνοιξη της Λεωφόρου Φραγκοκκλησιάς στον κόμβο της Πεντέλης αναμένεται η εκτροπή της κυκλοφορίας από τη Λεωφόρο Πεντέλης προς την Κηφισίας.
Ο εξωτερικός οδικός δακτύλιος των Βριλησσίων σχηματίζεται από τις Λεωφόρους Πεντέλης-Αναπαύσεως-Ηρακλείτου-Αττικής, ενώ στον εσωτερικό ιστό ολοκληρώνεται ο ποδηλατικός δακτύλιος 25ης Μαρτίου-Εθνικής Αντιστάσεως-Μπακογιάννη-Μακεδονίας. Η περιοχή εξυπηρετείται από τις διερχόμενες λεωφορειογραμμές Χαλανδρίου-Πεντέλης του ΟΑΣΑ, αλλά και από το αμαξοστάσιο της Πλακεντίας με γραμμές προς Μεσόγεια και Ανατολική Αττική. Σημαντικοί οδικοί άξονες θεωρούνται επίσης η αναβαθμισμένη Λεωφόρος Σισμανογλείου η οποία παρέχει πρόσβαση στο Σισμανόγλειο Νοσοκομείο, ενώ η Αγίου Αντωνίου αποχαρακτηρίστηκε από δρόμος ταχείας κυκλοφορίας σε τοπική οδό μετά την επέκταση του οικιστικού ιστού των Βριλησσίων στην περιοχή της Πλακεντίας. Με τη διάνοιξη της Λεωφόρου Φραγκοκκλησιάς στον κόμβο της Πεντέλης αναμένεται η εκτροπή της κυκλοφορίας από τη Λεωφόρο Πεντέλης προς την Κηφισίας.
αξιοθέατα-περιήγηση
Στα Βριλήσσια χωροθετούνται δύο βασικά σημεία εστίασης στο δυτικό άκρο της και πλησίον της Λεωφόρου Πεντέλης, την πλατεία Βριλησσίων στο κέντρο και την εστία Άνω Βριλησσίων, στο ύψος της Ναυτικής Βάσης. Λοιπές γνωστές πλατείες είναι η Πλατεία Βριλησσού, η Πλατεία Κωνσταντίνου Τσάτσου του Ακαδημαϊκού, Κέντρο Νεότητος Μάνου Χατζηδάκη, Πλατεία Κύπρου, Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, 28ης Οκτωβρίου, 25ης Μαρτίου, Καλλιανίου, Ανδρόνικου και πολλοί άλλοι μικροί χώροι πρασίνου. Τέλος, πολλά περιθώρια ανάπλασης παρουσιάζει και η παραρεμάτια ζώνη των Αμαζόνων, επί της ανατολικής ρεματιάς που χωρίζει τα σύνορα από το γειτονικό Πάτημα Χαλανδρίου και μέχρι στιγμής λειτουργεί ως χώρος στέγασης των απορριματοφόρων του Δήμου.
Το πάρκο της Ναυτικής Βάσης αφήνει το στίγμα του στην ανάπτυξη των Άνω Βριλησσίων, δίνοντας παράλληλα το έναυσμα για την αστικοποίηση και ανάπτυξη της λεωφόρου Αναπαύσεως. Το Αττικό Πάρκο Βριλησσίων-Χαλανδρίου και το παρκο της Ρεματιάς, με τη χαρακτηριστική μικρή γέφυρα χρόνια. Στα αξιοθέατα της περιοχής συγκαταλέγονται το Υδραγωγείο των Βριλησσίων (έναν από τους δύο υδατοπύργους που υπήρχαν) στην Πλατεία Αγίας Λαύρας και ο Βράχος του Βριλησσού στην Πλατεία Ελευθερίας. Επίσης, η προτομή του Ελευθερίου Βενιζέλου και το Μνημείο Πεσόντων στην Πλατεία Ηρώων, καθώς και η προτομή του Θεοδώρου Κολοκοτρώνη στην Πλατεία Ελευθερίας. Αξιόλογο αρχιτεκτονικό κτίσμα αποτελεί και η πέτρινη κατοικία του αειμνύστου προέδρου Δημητρίου Βερνάρδου, την οποία δώρισε ως κοινοτικό κατάστημα και τιμής ένεκεν δόθηκε το όνομά του στον δρόμο που διέρχεται.
Τα Βριλήσσια μέχρι και τη δεκαετία του '90 δε διέθεταν δημοτικό γήπεδο, καθώς το γήπεδο Χαλανδρίου είχε εγκατασταθεί σε ελεύθερο χώρο στα σύνορα των δύο δήμων, καλύπτοντας τις ανάγκες αμφότερων. Μικροί διάσπαρτοι χώροι δημιουργούνται σταδιακά σε διάφορες γειτονιές, όπως το γήπεδο handball επί της οδού Αναλήψεως και το γήπεδο tennis επί της Ολύμπου. Παράλληλα δημιουργείται το δημοτικό γήπεδο Βριλησσίων στο τέρμα της οδού Κισάβου με πολλές ελλείψεις σε θέματα υποδομής και επισκεψιμότητας, προς εξυπηρέτηση των κατοίκων στα Άνω Βριλήσσια. Μέσα στο 2007 ολοκληρώνεται η κατασκευή του ιδιωτικού Family Club Βριλησσίων, μετά από πολλές αγωγές των περιοίκων καθότι εγκατεστημένο εντός οικιστικής ζώνης (διασταύρωση οδών Μητροπούλου και Κισάβου).
αρχιτεκτονική
Η αρχιτεκτονική στα Βριλήσσια είναι χαρακτηριστικό δείγμα της αρχικής ανάπτυξης πρότυπων οικισμών στα περίχωρα των Αθηνών στη φιλοσοφία των προαστίων, απόρροια των οικιστικών πιέσεων που δέχθηκαν τα μεγάλα αστικά κέντρα την περίοδο του μεσοπολέμου.
Με την αύξηση του αττικού πληθυσμού στο λιμάνι του Πειραιά και τις μετακινήσεις προς την ενδοχώρα του λεκανοπεδίου των Αθηνών, μετά και τον κορεσμό των αθηναϊκών εξοχικών προορισμών (Πατήσια, Κυψέλη, Βύρωνας, Ηλιούπολη), περιοχές σε μεγαλύτερη απόσταση από την πρωτεύουσα πόλη αναπτύχθηκαν αρχικά ως αγροτικοί και μετέπειτα παραθεριστικοί οικισμοί, για να μετεξελιχθούν σταδιακά σε προάστια και συνοικισμούς στα άκρα της πόλης. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα πρότυπου προσχεδιασμένου οικισμού με το ιπποδάμειο σύστημα πολεοδόμησης συνιστούν τα Βριλήσσια, αυτοτελής οικισμός της τότε Κοινότητος Χαλανδρίου, ενός χωριού ιδιαίτερα δημοφιλούς για παραθερισμό λόγω του φυσικού του κάλλους (Ρεματιά) και της εύφορης γης του.
Τα Βριλησσία αναγνωρίστηκαν ως αυτόνομη κοινότητα μόλις το 1949, ενώ το 1950 αριθμούσαν περί του 825 κατοίκους. Σε αυτούς είχαν διανεμηθεί από αγροτικό συνεταιρισμό κληροτεμάχια γης για κατοικία και καλλιέργεια, με αποτέλεσμα τα οικόπεδα του παραδοσιακού οικισμού να είναι ομοιόμορφα, καλύπτοντας συνήθως έκταση ενός ή και δύο στρεμμάτων, με τα κτίσματα να είναι πανταχώθεν ελεύθερα σε αντίθεση με την ανάπτυξη του ιστορικού κέντρου των αστικών οικισμών. Ιδιαίτερο ενδιαφέρουν παρουσιάζουν πρόχειρες ξύλινες κατασκευές και μετέπειτα πέτρινες παραθεριστικές κατοικίες Αθηναίων και Πειραιωτών, οι οποίοι περνούσαν το καλοκαίρι στην πευκόφυτη περιοχή στους πρόποδες του Πεντελικού.
Σύντομα, με τον κορεσμό περιοχών γύρω από την Αθήνα και την υπερσυγκέντρωση εμπορικών, παραγωγικών και επιχειρηματικών χρήσεων στην πόλη, οι υποτυπώδεις πέτρινες οικίες αντικαταστάθηκαν από πιο άνετες μονοκατοικίες, παραδοσιακά αρχοντικά σε βουνίσιο στυλ δόμησης με χρήση φυσικών υλικών όπως πέτρα, ξύλο, κεραμίδι. Αρκετά ήταν και τα γραφικά κηπόσπιτα με πηγάδι, ενώ στο κέντρο του οικισμού δέσποζε ο υδατόπυργος απ' όπου και προμηθευόταν η κοινότητα νερό. Δεν άργησαν να εμφανιστούν και οι πρώτες αστικές κατοικίες, όχι απαραίτητα των προνομιούχων τάξεων των Αθηνών, αλλά ανθρώπων απλών που ήθελαν να επενδύσουν τις οικονομίες τους σε μια περιοχή που εκείνη την εποχή δεν είχε ιδιαίτερα υψηλή αξία γης.
Σύντομα, με τον κορεσμό περιοχών γύρω από την Αθήνα και την υπερσυγκέντρωση εμπορικών, παραγωγικών και επιχειρηματικών χρήσεων στην πόλη, οι υποτυπώδεις πέτρινες οικίες αντικαταστάθηκαν από πιο άνετες μονοκατοικίες, παραδοσιακά αρχοντικά σε βουνίσιο στυλ δόμησης με χρήση φυσικών υλικών όπως πέτρα, ξύλο, κεραμίδι. Αρκετά ήταν και τα γραφικά κηπόσπιτα με πηγάδι, ενώ στο κέντρο του οικισμού δέσποζε ο υδατόπυργος απ' όπου και προμηθευόταν η κοινότητα νερό. Δεν άργησαν να εμφανιστούν και οι πρώτες αστικές κατοικίες, όχι απαραίτητα των προνομιούχων τάξεων των Αθηνών, αλλά ανθρώπων απλών που ήθελαν να επενδύσουν τις οικονομίες τους σε μια περιοχή που εκείνη την εποχή δεν είχε ιδιαίτερα υψηλή αξία γης.
Το 1961 τα Βριλήσσια αριθμούσαν 2.353 κατοίκους, ενώ ο πληθυσμός συνέχιζε τη σταδιακή άνοδο με 3.841 κατοίκους το 1971 και 7.587 το 1981, μετά και την τροποποίηση των όρων δόμησης και την επέκταση του σχεδίου πόλεως βορειοανατολικά σε εκτάσεις που παραδοσιακά υπάγονταν στους Δήμους Χαλανδρίου και Αμαρουσίου, στη διαδρομή προς το Πεντελικό. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η οικιστική έκρηξη κατά τις δεκαετίες του 1980 και 1990, γεγονός που ερμηνεύεται από τη δημοφιλία της αντιπαροχής και την άνοδο της οικοδομικής δραστηριότητας σε ολόκληρη την Αττική, από την οποία δε διέφυγαν παρά ελάχιστοι οικισμοί. Την περίοδο αυτή παρατηρούνται κτίσματα των τριών ή και τεσσάρων ορόφων, ενώ σε αρκετά συγκροτήματα συστεγάζονται περισσότερες ξένες οικογένειες.
Κατά τη δεκαετία του 2000 είναι εμφανείς οι επιρροές της πιστωτικής επέκτασης και της οργάνωσης της μητροπολιτικής περιοχής του Βορείου Τομέως σε αυτούσια και ανεξάρτητη πόλη, στεγάζοντας επιχειρήσεις και βελτιώνοντας τις υποδομές της. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το Βερνάρδειο Μέγαρο, ένα σύγχρονο κτίριο το οποίο οικοδομήθηκε δίπλα στην κατοικία του πρώτου αιρετού και ευεργέτη Δημητρίου Βερνάρδου, με σεβασμό στο οικείο αρχιτεκτονικό στύλ. Στη Λεωφόρο Πεντέλης ανοικοδομήθηκαν επιβλητικά μέγαρα τα οποία δέχτηκαν τις αναγκαίες υπηρεσίες (τραπεζικές, ταχυδρομείου, πρώτης ανάγκης), ενώ οι οχλούσες χρήσεις συγκεντρώνονταν στη βιοτεχνική-παραγωγική ζώνη μεταξύ Ολύμπου και Αναπαύσεως, λόγω και της παραδοσιακής λαξευτικής δραστηριότητας στο Πεντελικό.
Κατά τη δεκαετία του 2000 είναι εμφανείς οι επιρροές της πιστωτικής επέκτασης και της οργάνωσης της μητροπολιτικής περιοχής του Βορείου Τομέως σε αυτούσια και ανεξάρτητη πόλη, στεγάζοντας επιχειρήσεις και βελτιώνοντας τις υποδομές της. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το Βερνάρδειο Μέγαρο, ένα σύγχρονο κτίριο το οποίο οικοδομήθηκε δίπλα στην κατοικία του πρώτου αιρετού και ευεργέτη Δημητρίου Βερνάρδου, με σεβασμό στο οικείο αρχιτεκτονικό στύλ. Στη Λεωφόρο Πεντέλης ανοικοδομήθηκαν επιβλητικά μέγαρα τα οποία δέχτηκαν τις αναγκαίες υπηρεσίες (τραπεζικές, ταχυδρομείου, πρώτης ανάγκης), ενώ οι οχλούσες χρήσεις συγκεντρώνονταν στη βιοτεχνική-παραγωγική ζώνη μεταξύ Ολύμπου και Αναπαύσεως, λόγω και της παραδοσιακής λαξευτικής δραστηριότητας στο Πεντελικό.
τοπικές γιορτές
Ο Δήμος Βριλησσίων διαθέτει τρία βασικά πολιτιστικά καταστήματα. Το πρώτο βρίσκεται επί της οδού Κισάβου στα Άνω Βριλήσσια, το δεύτερο οικοδομήθηκε με δωρεά του Ιδρύματος Νιάρχου στην κεντρική Πλατεία Αναλήψεως και το τρίτο και πιο πρόσφατο εγκαταστάθηκε στο πάρκο "Μίκης Θεοδωράκης", παράλληλα με την ανάπλασή του. Πρόκειται για τελευταίας αρχιτεκτονικής κτίρια με πλήρεις υποδομές καθώς οικοδομήθηκαν πρόσφατα. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει πληθώρα καλλιτεχνικών μαθημάτων και εκδηλώσεων με ελεύθερη συμμετοχή όπως θεατρικές παραστάσεις, ζωγραφική, γλυπτική, χορωδία, κουκλοθέατρο κ.α.
Επιπλέον στο δημοτικό θέατρο Νταμάρι Βριλησσίων "Αλίκη Βουγιουκλάκη" στα Άνω Βριλήσσια φιλοξενούνται θεατρικές παραστάσεις ερασιτεχνικές αλλά και από επαγγελματίες ηθοποιούς οι οποίοι κατά τις θερινές περιοδείες τους επισκέπτονται και δήμους της Αττικής, μεταξύ των οποίων και τον εν λόγω δήμο τα τελευταία από το 1990. Στις αρχές του Ιουνίου κάθε έτους, με αφορμή τον εορτασμό της Ανάληψης του Κυρίου στήνεται λαϊκό πανηγύρι επί της οδού Εθνικής Αντιστάσεως που καταλήγει στον Ιερό Ναό της Αναλήψεως, με πληθώρα πλανόδιων πωλητών και κινητές εγκαταστάσεις που διαμορφώνουν μια εικόνα θεματικού πάρκου. πολυμεσικό αρχείο>
Επιπλέον στο δημοτικό θέατρο Νταμάρι Βριλησσίων "Αλίκη Βουγιουκλάκη" στα Άνω Βριλήσσια φιλοξενούνται θεατρικές παραστάσεις ερασιτεχνικές αλλά και από επαγγελματίες ηθοποιούς οι οποίοι κατά τις θερινές περιοδείες τους επισκέπτονται και δήμους της Αττικής, μεταξύ των οποίων και τον εν λόγω δήμο τα τελευταία από το 1990. Στις αρχές του Ιουνίου κάθε έτους, με αφορμή τον εορτασμό της Ανάληψης του Κυρίου στήνεται λαϊκό πανηγύρι επί της οδού Εθνικής Αντιστάσεως που καταλήγει στον Ιερό Ναό της Αναλήψεως, με πληθώρα πλανόδιων πωλητών και κινητές εγκαταστάσεις που διαμορφώνουν μια εικόνα θεματικού πάρκου. πολυμεσικό αρχείο>